2. دنیای سراسر بازی و سرگرمی و تفاخر و تکاثر: بی ثبات و فانی اِعلَموا اَنَّمَا الحَیوةُ الدُّنیا لَعِبٌ وَ لَهوٌ وَ زینَةٌ و تَفاخُرٌ بَینَکُم وَ تَکاثُرٌ فِی الاَموالِ وَ الاَولادِ کَمَثَلِ غَیثٍ اَعجَبَ الکُفّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَرئهُ مُصفَرًّا ثُمَّ یَکونُ حُطامًا وَ فی الاخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَغفِرَةٌ مِنَ اللهِ وَ رِضوانٌ وَمَا الحیوةُ الدُّنیا اِلاّ مَتاعُ الغُرورِ حدید:20 بدانید که زندگی این جهانی بازیچه است و بیهودگی و آرایش و فخر فروشی و افزون چویی در اموال و اولاد. همانند بارانی به وقت است که روییدنیهایش کشاورزان را به شگفت افکند. سپس پژمرده می شود و بینی که زرد گشته است و خاشاک شده است؛ و در آخرت نصیب گروهی عذاب سخت است و نصیب گروهی آمرزش خدا و خشنودی او؛ و زندگی دنیا جز متاعی فریبنده نیست. « لَعِب» کارهای پشت سر همی است که با نظامـــــی معین انجام می شود، ولی در عین حال بیهوده و بی فایده است، همانند بازی بچه ها. «لَهو» یعنی هر چیز و هر کار بیهوده ای که انــــسان را از کار مهم و مفیدش باز بدارد و به خود مشغول کند. «تَفاخُر» از مادّه «فخر» به معــــــنی بالیدن به مال و جاه است و تفاخر با یکدیگر چنین کردن است. «تَکاثُر» از ماده«کثر» و «کثرة» به معنای زیادت است و تکاثر معارضه و رقابت در کثرت مال و عزت است. در این آیه کریمه، خــــــــداوند غفلت و سرگرمی و تجمل و تفاخر و تکاثر را شیوه های تعامل انسان با دنیا خـوانده است: کودکی انسان به بازی و بی خبری سپری می شود؛ در مرحلهء نوجــــوانی، سرگرمی جای بازی را می گیرد، جوانی نقطه اوج تجمل پرستی و زیبا خــــــواهی استغ پس از ان مرحله شور کسب مقام و فخر استغ و سر انجام انسان به فکر افزایش مـــــال و نفر و جمع ثروت می افتد. البته برخی انسانها دچار توقف و رکود شخصیت در یک مـــرحله می شوند؛ اما به طور طبیعی انسان این دورانهای پنج گانه را طــــــــی می کند. آن گاه با یک تمثیل (تولد و رشد گیاهان و نابودی آنها) حقیقت پیچیدهء حیات انـسانی و ماجرای تاریخ عمر اوراف که گاه تا صد سال طول می کشد و درک آن برای غــــــالب افرادئ ممکن نیست، قابل مطالعه و فهم کرده است؛ و با تجسم و تصویر پردازی از حادثه ای طبیعی، که در معرض دید همهء افراد است، فنا پذیری و کوتاهی و تغییر و تحول و نیز فرصتها و تهدیدهای دنیا را بیان کرده است. آیات 45 سورهءکهـــف و 24 یونس و 21 زمر نیز بیان مشابهی دارند. مَثَل دنیا در حدیثی از رسول خدا(ص) رسول الله(ص) به ضحاک بن سفیان فرمودند:« ای ضحاک خوراکت چیست؟» عــرض کرد:«گوشت و شیر» فرمودند:« وقتی خوردی به چه چیز تبدیل می شوند؟» عــــــرض کرد:« به چیزی که خود می دانید.» فرمــــودند:« خداوند آنچه را از انسان دفع می شود مَثَلی برای دنیا قرار داده است.»(میزان الحکمة،ح 18531) هاتف از گوشه ی میخانه دوش گفت: ببخشند گنه، می بنوش عفو الهی بکند کار خویش مژده ی رحمت برساند سروش لطف خدا بیشتر از جرم ماست نکته ی سر بسته چه دانی خموش 1. دنیا: سرای فریب یاَیُّهَا النّاسُ اِنَّ وَعدَ اللهِ حَقٌ فَلاتَغُرَّنَّکُمُ الحَیوةُ الدُّنیا وَلایَغُرَّنَّکُم بِاللهِ الغَرورُ(فاطر:5) ای مردم، وعدهء خدا حق است. زندگی دنیا شما را نفریبد و آن شیطان فریبنده به خدا مغرورتان نگردادنَد. «غَرَّ» و «غُرور» و «غِرَّة» به مــــــعنی فریب دادن و تطمیع به باطل کردن است. «غَرور» (صیغهء مبالغه) به مــعنی فریبنده و بسیار فریب کار، از قبیل شیطان و شهوت جاه و مال، است. «دنیا»، مــــونث «اَدنی»، از«دَنیء» و« دَنائَت» به معنی پست تر و نا چیزتر(در مقایسه با زندگی آخرت) یا از «دُنُوّ» به معنی نزدیک تر (در مقایسه با زندگی آخرت) است. قرآن زندگی دنیا را عامل غُرور و فریب می داند و به انسان هشدار می دهد تا مـــــــــتاع و زرق و برقهای فریبندهء این جـهان او را غافل نکند. (لقمان:33؛ حدید:20؛ آل عمران:185؛ انعام:70و130؛ جاثیه:35؛ آل عمران:196.) همـــــچنین در فرهنگ قرآن، از عوامل مهم فریب انسان آرزوهای دنیایی و طولانی مربوط به زندگی مادی اوست:« وَغَرَّتکُمُ الاَمانِیُّ»( حدید:14) (و آرزوهای دور و دراز شما را فریب داد). مغرور شدن به عفو و کرم الهی نیز خود از اسباب فریب آدمی است، یعنی آنگاه که بخواهد خود را در قیامت و در محضر خداوند ببیند و بدین وسیله از چنگ مظاهر فریبندهء دنیا برهد، شیطان او را به عفو و رحمت الهی مغرور می کند و او به امید توبه و رحمت خداوند به گناه و طغیان دست می زند. از این رو فرمود: « وَلایَغُرَّنَّکُم بِاللهِ الغَرورُ.» معصومان(ع) نیز در اغلب مواردی که سخن از دنیا به میان آمده انسان ها را از فریب آن بر حذر داشته اند. با دقت و تامل در روایات اسلامی، شیوه های فریبکاری دنیا روشن می شود. امام علی بن ابی طالب(ع) فرمودند: « اِحذَرُوا الدُّنیا فَاِنَّها غَدّارَةٌ خَدُوعٌ مُعطِیَةٌ مَنَُوعٌ مُلبِسَةٌ نَزُوعٌ» (نهج البلاغه، خطبهء 230) (از دنیا حذر کنید که دنیا بی وفا و پر مکر و فریب است، بخشنده ای خسیس و پوشاننده ای برهنه کننده است). (بدانید که دنیا سرابی بس فریبنده و مکار است، هر روز شوهری می کند و هر شب اهلی را می کشد و هر لحظه جمعی را پراکنده می کند).(نهج السعادة،ج 3،ص 174) ( دنیا و هر آنچه در آن است پیوسته و بسیار فریبنده است، هم خود و هم اهلش نابود شدنی اند. هیچ خیری در هیچ یک از بهره ها و گوشه های آن نیست، مگر در توشه ء تقوا).( نهج البلاغه،خطبه111) احساس آرامش با دنیا و دل خوشی به آن بزرگ ترین فریب است).( غررالحکم، ح5650) رسول خدا(ص) نیز فرمودند:« اگر آنچه منت از دنیا می دانم شما نیز بدانید، جانهایتان از فریب آن ایمن می شود.»( کنزالعمال، ح 6130) البته از زاویهء دیگری نیز می توان به دنیا نظر کرد و دربارهء آن قضاوت کرد و آن اینکه در کنار مظاهر فریبندهء دنیا نشانه های فراوانی نیز هست که گویا ناپایداری و فنا پذیری جهان و بی ارزش بودن دنیاست: وقایعی که می تواند غافلان را بیدار کند. با این نگاه بود که حضرت ایر مومنین(ع) فرموندند: « به حق می گویم ه دنیا تو را فریب نداد، بلکه تو فریفتهءآن شدی. دنیا به تو پند و عبرت داد و عادلانه و منصفانه تو را آگاه کرد؛ و در وعده هایی که به تو می دهد، مانند بلای جسمانی و کم شدن نیرو و توانایی ات، راستگوتر و باوفاتر از آن است که به تو دروغ بگوید و یا فریبت دهد.» (نهج البلاغه،خطبه 223) مشابه این عبارات را حضرت در حکمت 131 از کلمات قصار نهج البلاغه نیز فرموده اند. این کلام امام علی(ع) است: دوستان خدا آنان اند که به حقیقت دنیا نگریستند، آن گاه که مردم به ظاهر آن چشم دوختند و سرگرم آیندهء دنیا شدند، آنگاه که مردم به امور زودگذر دنیا پرداختند. پس هواهای نفسانی را، که آنان را از پای در می آورد،کشتند و آنچه آنان را به زودی ترک گفتند و بهره مندی دنیاپرستان را از دنیا خوار شمردند و دست یابی آنان را به دنیا زودگذر دانستند، با آنچه مردم آشتی کردند دشمنی ورزیدند و با آنچه أنیا پرستان دشمنی داشتند، دوست شدند.» « روزی رسول خدا(ص) نماز صبح را با مردم برپای داشت. ناگاه چشمش به جوانی به نام زید بن حارثه که سر به پایین و خواب آلود و با رنگی زرد و تنی لاغر و چشمانی گود افتاد بود. رسول خدا(ص) به او فرمودند: "حالت چگونه است؟" عرض کرد:"یا رسول الله، من به یقین دست یافته ام." رسول خدا(ص) که از سخن او خوششان آمده بود، فرمودند:" هر یقینی حقیقتی دارد. حقیقت یقین تو چیست؟" عرض کرد:" ای رسول خدا، این یقین مرا اندوهگین کرده و با بیداری شب و تشنگی روزهای گرم همراهم کرده است. از دنیا و آنچه در اوست بی رغبت گشته ام. گویا عرش پروردگارم را می بینم که برای رسیدگی به حساب خلق برپا شده است و مردم برای حساب گرد آمده اند و من در بین آنهایم. کویا اهل بهشت را می نگرم که در نعمت می خرامند و بر کرسیها تکیه زده اند و یکدیگر را معرفی می کنند؛ و گویا اهل دوزخ را مب بینم که در آنجا معذب اند و به فریادرسی ناله می کنند؛ گویا اکنون آهنگ زبانه کشیدن آتش دوزخ در گوشم طنین انداز است، رسول خدا(ص) با اصحاب خود فرمود:" این جوان بنده ای است که خدا دلش را به نور ایمان روشن ساخته است." آن گاه به او فرمودند:" بر آن حال که داری ثابت باش." آری، سیراب شدن از چشمهء زلال و آیات انس آور قرآن راهی است برای دست یازیدن به این مقام والا......... مــــــــرگ و حیات از چیزهایی است که روزمره، بلکه، به فرمودهء امام علی(ع) در هر نفسی با آن مواجهیم:« فی کُلِّ نَفَسٍ مَوتٌ»؛ و مصداق کامل آن، که مرگ انسان است، سرنوشتی است که هیچ گریزی از آن نیست:« لا مَحیصَ عَن یـــَومٍ خُطَّ بِالقَلَم.» (بحارالانوار،ج 4،ص43و 66) و این دستور الهی است که باید دایماً دربارهء دنیا و آخرتمان اندیشه کنیم:« فــــــــــِی الدُّنیا وَ الاخِرَةِ» (بقره:220) از این روست که قــــــــــــرآن فراموش کردن قیامت را سرچشمهء بسیاری از گناهان می خواند و خطاب به مجرمان می فرماید: « فَذُوقُوا بِما نَسیتُم لِقاءَ یَومُِم هذا» (سجده:14) و یقین به آخــرت را از عوامل هدایت و رستگاری در دنیا و آخرت معرفی کرده است:« وَ بِالاخِرَةِ هُم یُوقِنُونَ اُولئِکَ عَلی هُدیً مِن رَبِّهِم وَ اُولئِکَ هُمُ المُفلِحُنش.» (بقره:4و5) در واقع، قرآن در یک نگاه مرگ و زندگی را در امتداد و ضمیمه و مکمل هم می داند، به گونه ای که حکمت آفرینش با آن محقق می شود:« اَلَذی خَلَقَ الموتَ والحَیاةَ لِیَبلُوَکُم اَیُّکُم اَحسَنُ عَمَلاً» (ملک:2) و در نگاهی وسیع تر، دنیا و آخرت را عواملی به هم پیوسته، چون کارگاههای مختلف کارخانه ای عظیم، می داند- کارخانه ای که محصول آن انسان لایق بهشت یا جهنم است که در آن مراحل کمال را طی می کند تا جایی که محصول نهایی آن انسان بهشتیِ در جوار رحمت و رضوان خدا، یا انسان جهنمی ِ در معرض خشم و غضب حضرت حق است: « یا عِبادِ الَّذینَ امَنُوا اِتَّقُوا رَبَّکُم لِلَّذینَ اَحسَنُوا فی هذِهِ الدُّنیا حَسَنَةٌ وَ اَرضُ الله واسِعَةٌ اِنَّمل یُوَفَّی الصّابِرُونَ اَجرَهُم بغیرِ حِسابٍ» (زمر:10) رابطه ای همچون رابطه و پیوستگی عالم جنین با عالم دنیا، رابطهء جرم و جریمه، رابطهء پاداش و حسنه، رابطهء عمل و عکس العمل، رابطهء کشتزار و محصول « مَن کَان یُریدُ حَرثَ ألاخِرَةِ نَزِد لَهُ فی حَرثِهِ وَ مَن کان یُریدُ حَرثَ الدُّنیا نُؤتِهِ مِنها» (شوری:20). کوتاه سخن اینکه آخرتی که زندگی واقعی در آن است («وَاِنَّ الدّارَ الاخِرَةََ لَهِیَ الحَیوانُ» (عنکبوت:64)) حقیقت حیات و کمال زندگی است و سخن از آیه های آن هم سخن از آیه های زندگی است. «اَلحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمین الرَّحمنِ الرَّحیم مالِکِ یَومِ الدّین» (حمد:1_4) «لا اَله اَلاّهُوَ لَهُ الحَمدُ فِی الاُولی وَ الاخِرَةِ وَ لَهُ الحُکمُ وَ اِلَیهِ تُرجَعُونَ» (قصص: 70) وَ صَلّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ وَالِهِ الطَّیِبینَ الطّاهِرینَ «وَ اُفَوِّضُ اَمری اِلَی اللهِ بَصیرٌ بِالعِبادِ» (مومن: 44) اهمیت و گستردگی بحث معاد در قرآن اساسی ترین موضوع در تعالیم انبیا و آموزشهای انسان ساز و حی مبدأ و معاد است، به طوری که در قرآن کریم بعد از توحید، بیشترین آیات دربارهء معـــــاد است، یعنی بیش از ربع آیات و پیام های قرآن مستقیماً دربارهء قیامت و حساب و کتاب و ثواب و عقاب است. سیرهء حضرت حق برای طرح مسئله معاد چنان جامع و کامل و گویاست که هر کس کمترین بهره ای از آگــــاهی و وجدان داشته باشد راهی جز ایمان و یقین به ان ندارد، گاه با استدلالـــــــــــــهای منطقی معــــاد را ممکن دانسته و فرموده است:«کَما بَدَاَکُم تَعُودُونَ» (اعراف:29) و گــــــاه با مقایسهء آن و رستاخیر طبیعت، که بی هیچ مانعی در معرض دید همگان است، اذهان را متوجه امکـــــان و کیفیت رستاخیز بزرگ کرده و فرموده است:«اَللهُ الّذی اَرسَلَ الرِّیاحَ فَتُثیرُ سَحاباً فَسُقناهُ اِلی بَلَدٍ مَیِّتٍ فَاَحیَینا بِهِ الاَرض بَعدَ َموتِها کَذلِکَ النُّشُورُ» (فاطر:9) در جایی قدرت مطلقهء خـــــداوند را به رخ کشیده و فرمونده است: « اَوَلَم یَرَوا اَنَّ اللهَ الّذی خَلَقَ السّمواتِ وَ الاَرض وَ لَم یَعیَ بِخَلقَهَنَّ بِقادِرٍ عَلی اَن یُحیِِیَ الــــمــــــــــــَوتی بَلی اِنَّه عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ» ( احقاف:33) و در جایی دیگر زندگی جنینی انسان را به او متذکر شده و فرموده است:« یا اَیُّهَا النّاسُ اِن کُنتُم فی رَیبٍ مِنَ البَعثِ فَاِنّا خَلَقناکُم مِن تُرابٍ...» (حج:5) گاه با طرح داستانهایی چون چهار مرغ جناب ابراهیم (ع) و مرگ صد ساله عُزَیر و گاو بنی اسرائیل و خواب اصحــــــــاب کهف و همراهان موسی(ع) در وادی طور، نمونه ها و شواهدی برای مرگ و معـــــــاد می آورد و گاه با خطابهای معجزه آسا در عمق جان و روح انسان نفوذ می کند و جسم او را نیز متاثر می سازد و او را متوجه قیامت می کند. کوتاه ترین فاصله بین یک مشکل و راه حلش فاصله بین زانوهایت تا زمین است، کسی که در مقابل خدا زانو بزند در مقابل هر مشکلی خواهد ایستاد... ما را نه غم دوزخ است و نه حرص بهشت/بردار پرده ز رخ که مشتاق لقاییم *و هرکس فرمان خدا و رسول را اطاعت کند و خدا ترس و پرهیزگار باشد چنین کسانرا فیروزی و سعادت خواهد بود.(نور /??) *انّ الابرار لفی نعیم.(مطففین/??) و انّ الفجّار لفی جحیم.(انفطار/??) *فبایّ الآء ربکّما تکذّبان؟ (هیچکدام را)
| Design By : Pichak |
زندگی مانند آب روان جاریست...
LinkDump
